Avtomobil sanoati va yo’l harakati xavfsizligi: mumkin bo’lgan tashabbuslar va yechimlar
Tijoriy reysga chiqishda nima kutmoqdasiz? Tor o’rindiqlar. Balki tinimsiz gapiruvchidir. Yoki har kimning sevimlisi – o’z vaqtida jo’nab ketish, faqat bir soat davomida asfaltda o’tirish.
Ammo xavfsizlik haqida nima deyish mumkin? Aviakompaniyalar sizni xavfsiz saqlashini kutyapsizmi? Mutlaqo. AQSh aviakompaniyalari xavfsizlik bo’yicha ajoyib rekordga erishdi. 2010 yildan beri AQSh aviakompaniyasining tijoriy halokatida faqat ikki kishi halok bo’ldi.
Haqiqatan ham, tijorat aviakompaniyasi halokatida o’lim ehtimoli 11 milliondan bir. Yashin urishidan o’lish ehtimoli 138 849da bitta. Parvoz xavfsiz. Davr.
AQSh Transport departamenti jamoat xavfsizligini ta’minlash uchun barcha tijoriy transport turlarini tartibga soladi: aviakompaniyalar, Amtrak, yuk temir yo’llari va yuk tashish sanoati. Axir, millionlab yirik yuk mashinalari yo’llarni haydovchilar bilan bo’lishadi, odatda bizning mashinalarimizdan 4 yoki 5 fut masofada.
Ammo yuk tashish xavfsizligi ko’rsatkichi aviakompaniyalarnikiga yaqin emas.
- 2010-yildan beri yirik yuk mashinalari halokatida 46 682 kishi halok bo‘lgan. (Manba: Magistral yo’l harakati xavfsizligi boshqarmasi manbasi)
- Yana 1,3 million kishi jarohatlangan. (Manba: Magistral yo’l harakati xavfsizligi boshqarmasi manbasi)
- Yuk tashish kompaniyalarining 94 foizi hatto DOT xavfsizligi reytingiga ega emas. (Manba: Federal avtotashuvchilar xavfsizligi boshqarmasi)
Aviakompaniyalar singari, yuk tashish sanoati ham aholini himoya qilish uchun mutlaq majburiyatga ega. Bu barcha yuk mashinalari haydovchilari, boshqa avtoulovchilar, yo’lovchilar, piyodalar, qurilish ishchilari, velosipedchilar va barcha yo’l foydalanuvchilariga tegishli.
Birinchi vazifa: katta yuk mashinalarining halokatga uchrashini bartaraf etish
Yuk tashish kompaniyalari egalari doimiy ravishda xavfsiz haydash amaliyotiga ustuvor ahamiyat berishlari kerak. Maverick USA kompaniyasi raisi va bosh direktori va Trucking Alliance asoschisi Stiv Uilyams tez-tez ta’kidlaganidek: «Biz haydovchilarimiz to’g’ri tayyorgarlik ko’rishlari, yaxshi dam olishlari va giyohvand moddalar va spirtli ichimliklardan xoli bo’lishlariga ishonch hosil qilishimiz kerak».
Yuk mashinasi haydovchilari biz sotib olgan deyarli barcha mahsulotlarni yetkazib berishadi. Ammo bu jarayonda har yili 5000 ga yaqin yuk mashinalari halokati sodir bo’ladi, deb mantiqiy fikrlashning iloji yo’q. Yuk tashishning jamoat vazifasi halokatli holatlarni bartaraf etishdan iborat bo’lishi kerak. Yuqori xavfsizlik standartlari va rivojlanayotgan texnologiyalar ushbu maqsadga erishishga imkon beradi.
Jamoatchilik fikri davlat siyosatini yaratadi. Sanoatning nol yo’l-transport o’limiga erishish uchun qanchalik agressiv bo’lishi, oxir-oqibatda kelajakda yuk tashish narxi qanchalik yaxshi bo’lishini aniqlashi mumkin.
Ikkinchi vazifa: halokat qurbonlariga kompensatsiya to’lash
Hech narsa avtomatik ravishda odamga yuk tashish kompaniyasiga egalik qilish huquqini bermaydi. Haqiqatan ham, Kongress 1985 yilda bu imtiyoz uchun barni baland qilib qo’ygan edi. Yuk tashuvchi kompaniyalar egalaridan davlatlararo savdoda faoliyat yuritishlari uchun 750 000 AQSh dollari miqdoridagi minimal moliyaviy qiymatga ega bo’lishlari yoki shu miqdorda sug’urta qilishlari talab qilingan. Kongress bu miqdorni bitta sababga ko’ra belgilab qo’ydi: shuning uchun kompaniya o’zining davlat majburiyatini bajarishi va agar aybdor bo’lsa, halokat qurbonlarini qoplash uchun etarli dollarga ega bo’lishi kerak.
Kongress bu miqdorni 40 yil davomida oshirmagan. Inflyatsiyani hisobga olgan holda, davlatlararo savdoda ishlash uchun zarur bo’lgan minimal moliyaviy qiymat 2,1 million dollar bo’lishi kerak. Ammo pulni tejash uchun deyarli barcha avtotransport kompaniyalari egalari faqat 1985 yilda belgilangan minimal sug’urta miqdorini sotib olishadi.
Yuk tashish kompaniyalari halokatli halokatga olib kelganda, bu ko’rsatkich ko’pincha jabrlanuvchilarning zararini qoplamaydi. Sanoat sug’urtalanmagan va xalq oldidagi burchini bajara olmayapti.
Agar avtotashuvchilarning minimal moliyaviy javobgarligi inflyatsiyaga moslashtirilgan bo’lsa, halokat qurbonlari va avtotashuvchilar uchun ko’plab imtiyozlar paydo bo’ladi:
- Baxtsiz hodisa qurbonlari uchun yaxshilangan kompensatsiya: Yuqori sug’urta talabi deyarli barcha jabrlanuvchilarning tibbiy xarajatlar va zararlar bo’yicha da’volarini qoplaydi. Da’vogarning da’volari uchun hech qanday rag’bat bo’lmaydi.
- Tashuvchining xavfsiz operatsiyalari: Baxtsiz hodisalarning potentsial moliyaviy oqibatlarini oshirish avtotashuvchilar uchun xavfsizlik va xavflarni boshqarish amaliyotlarini birinchi o’ringa qo’yishga turtki bo’ladi. Biznes egalari xavfsizlik bo’yicha o’qitish va ta’lim texnologiyalari, tasdiqlangan xavfsizlik texnologiyalari va uskunalarga texnik xizmat ko’rsatishga sarmoya kiritishni oqilona yo’lga qo’yishlari mumkin. Ushbu takomillashtirilgan standartlar baxtsiz hodisalarni kamaytiradi va yo’llarda kamroq o’limga olib keladi.
- Davlat resurslariga yukning kamayishi: Yuk tashish kompaniyalari qurbonlarga o’zlari sabab bo’lgan avariyalar uchun etarli miqdorda to’lamasalar, jabrlanuvchilar tez-tez davlat resurslariga murojaat qilishadi. Jamiyat farqni to’laydi, sanoatni samarali subsidiyalaydi. Ko’proq sug’urta baxtsiz hodisa qurbonlari avtoulov tashuvchining sug’urta qoplamasiga tayanishini ta’minlaydi.
- Adolatli raqobat: Yuqori sug’urta talabi o’yin maydonini tenglashtiradi. Bir yuk mashinasi yoki 1000 yuk mashinasi parki bo’ladimi, tashuvchilar xuddi shunday sug’urta qoplamasiga ega bo’ladilar. Premiumlar tenglashtiriladi va hamma uchun tengroq bo’ladi.
- Bashorat qilinadigan mukofotlar: sug’urta bozorlari barqarorlashadi va sug’urta xarajatlaridagi o’zgaruvchanlik kamayadi. Anderrayterlar yo’qotishlarni yaxshiroq bashorat qilishadi. Ko’proq sug’urta kompaniyalari bozorga kirib, raqobatni keltirib chiqaradi va mukofotlarni pasaytiradi.
Axloqiy me’yorlar yuk tashish sanoatida o’z o’rniga ega. Ushbu standartlar o’limga olib keladigan halokatlarni bartaraf etish bo’yicha davlat majburiyatini o’z ichiga oladi. Ikkinchidan, agar aybdor bo’lsa, kompaniyalar halokat qurbonlarini qoplash uchun to’g’ri sug’urtalangan bo’lishi kerak. Agar tijorat aviakompaniyalari buni qila olsa, yuk tashish ham mumkin. Jamoatchilik bundan kam narsaga loyiq emas.